„Rażące niedbalstwo”. Dwa najważniejsze słowa Nowej Upadłości Konsumenckiej.
Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.Kwalifikacja zachowania dłużnika jako „rażącego niedbalstwa” dotyczy przyczyn niewypłacalności, a więc okoliczności stanowiących przyczynę utraty możliwości spłacania przez dłużnika długów w terminie ich wymagalności. Dotychczas przesłaną ogłoszenia upadłości konsumenckiej (od 2009 r.) była niewypłacalność, która musiała powstać na skutek okoliczności wyjątkowej i niezależnej od dłużnika. Był to warunek bardzo rygorystyczny, który w połączeniu z koniecznością posiadania przez dłużnika majątku wystarczającego na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego, czynił tę regulację całkowicie niefunkcjonalną.
Nowa Upadłość Konsumencka zmienia tą przesłankę w ten sposób, że wymaga aby niewypłacalność nie była spowodowana przez dłużnika w sposób umyślny bądź w drodze rażącego niedbalstwa. Rozszerza to w sposób radykalny zakres przypadków niewypłacalności objętych przez Nową Upadłość Konsumencką i możliwość oddłużenia. Przypadek umyślnego doprowadzenia do niewypłacalności zostanie pominięty w niniejszym wpisie z uwagi na jego oczywistość.
Kiedy dłużnik ponosi winę w niewypłacalności w postaci rażącego niedbalstwa w doprowadzeniu do niewypłacalności ?
Jest to zachowanie – działanie bądź zaniechanie – dłużnika, które obiektywnie doprowadziło do stanu, w którym trwale utracił on możliwość spłacania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, a ponadto było przez niego zawinione.
Wykonując zobowiązanie, na każdym jego etapie, dłużnik ma działać z należytą starannością, a więc zachowywać się jak rzetelny i uczciwy dłużnik. Należytej staranności winien dłużnik dochować również na etapie powstania zobowiązania, zwłaszcza winien wziąć pod uwagę możliwości finansowe spłaty zaciągniętego zadłużenia.
Rażące niedbalstwo jest jedną z odmian winy nieumyślnej tzn. niedbalstwa polegającego na niezachowaniu należytej staranności. Poniżej, w formie rozproszonych fragmentów orzeczeń i twierdzeń, zamieszczam uwagi dotyczące tej najważniejszej z przeszkód w ogłoszeniu upadłości konsumenckiej. Proszę pamiętać, aby odnieść poniższe twierdzenia do okoliczności skutkującej po stronie dłużnika zaprzestaniem regulowania swoich zobowiązań pieniężnych.
- Rażące niedbalstwo jest wyższym od niedbalstwa stopniem winy nieumyślnej. Niedbalstwo określa się jako niedołożenie należytej staranności ogólnie wymagalnej w stosunkach danego rodzaju (art. 355.1 kc). Rażące niedbalstwo natomiast stanowi niezachowanie minimalnych (elementarnych) zasad prawidłowego zachowania się w danej sytuacji. O przypisaniu pewnej osobie winy w tej postaci decyduje więc zachowanie się przez nią w określonej sytuacji w sposób odbiegający od miernika staranności minimalnej (Wyrok SN, sygn. IV CK 151/03).
- Rażące niedbalstwo to coś więcej niż brak zachowania zwykłej staranności w działaniu, to przekroczenie elementarnego poziomu staranności i postępowania poniżej minimalnego poziomu wiedzy i umiejętności.
- Dłużnik przewiduje możliwość utraty zdolności do spłaty długów, a więc postępuje lekkomyślnie – bądź nie przewiduje, choć powinien przewidzieć i mógł to uczynić, bo stanowią o tym zupełnie elementarne (minimalne) zasady staranności – ale zakłada bezpodstawnie w obu przypadkach, że jest w stanie jej uniknąć.
- Rażące niedbalstwo można więc przypisać również w wypadku nieprzewidywania niewypłacalności przez dłużnika jako skutku jego działań, o ile doszło do przekroczenia podstawowych, elementarnych zasad staranności w działaniu dłużnika, oczywistych dla większości rozsądnie myślących ludzi.
- Rażące niedbalstwo to coś więcej niż brak zachowania zwykłej staranności w działaniu. Wykładnia tego pojęcia powinna zatem uwzględniać kwalifikowaną postać braku zwykłej lub podwyższonej staranności w przewidywaniu skutków działania. Chodzi o takie działanie, które graniczy z umyślnością (Wyrok SN, sygn. V CSK 291/08).
- Szczególnie negatywna, naganna ocena postępowania dłużnika; stopień naganności postępowania, które drastycznie odbiega od modelu właściwego w danych warunkach (wyrok SN, II CK 142/03).
- Nie można mówić o rażącym niedbalstwie w przypadku okoliczności o charakterze wyjątkowym (nieprzewidywalnym) i całkowicie niezależnym od dłużnika.
- Zachowanie dłużnika odbiegające od zachowania się w identycznych okolicznościach dłużnika wykazującego minimalną staranność i ostrożność. Sąd winien wskazać, jakie standardy minimalnej staranności winny być zachowane w zaistniałych okolicznościach, które doprowadziły do niewypłacalności.
- Określenie niedbalstwa jako rażącego wymaga odniesienia się do konkretu, czyli uwzględnienia wszystkich okoliczności sprawy. (wyrok SN, I UK 335/09).
- Minimalna miara staranności, wzoru ostrożności i przezorności dłużnika została
- Nieostrożność granicząca z rozmyślnym działaniem, a zatem jako rażąco niedbałe należałoby oceniać przede wszystkim zachowanie lekkomyślne, gdyż jako połączone z przewidywaniem skutku jest bliższe umyślności niż klasyczne niedbalstwo (wyrok SN, III CK 522/04).
- Dłużnik z łatwością mógł się dowiedzieć, przewidzieć konsekwencje swojego zachowania.
- W Nowej Upadłości Konsumenckiej mamy do czynienia z przesunięciem granicy wymaganej od dłużnika staranności w uniknięciu niewypłacalności w kierunku zachowania staranności minimalnej, oczywistej dla każdego człowieka.
- W celu ustalenia czy dopuszczono się rażącego niedbalstwa w pierwszej kolejności należy ustalić, czy określone zachowanie może być oceniane jako zwykłe niedbalstwo w rozumieniu 355.1 kc. Dopiero przesądzenie tej kwestii czyni aktualnym dokonywanie oceny, czy niedbalstwo to oceniać można jako rażące (wyrok SO Warszawa, XX GC 519/04).
- Należytą staranność określa się przy uwzględnieniu zawodowego charakteru działalności; jest to ocena staranności surowsza od staranności ogólnie wymaganej (art. 355.1 kc). W istotę działalności gospodarczej wkomponowane jest bowiem wymaganie posiadania niezbędnej wiedzy fachowej, obejmującej nie tylko czysto formalne kwalifikacje, ale także doświadczenie wynikające z praktyki zawodowej oraz ustalone zwyczajowo standardy wymagań (wyrok SN, IV CK 100/05).
- Podejmowanie minimalnych aktów staranności w zakresie analizy swojej zdolności do obsługi zadłużenia i niedopuszczenia do niewypłacalności.
Przy ocenie zachowania dłużnika będą brane przez sąd pod uwagę:
- osoba dłużnika,
- okoliczności podjętego działania,
- przedmiot, którego działanie dłużnika dotyczy.
Przypadki niewypłacalności powstałej na skutek rażąco niedbałych działań dłużnika zamieściłem poniżej i na pewno nie wyczerpują one całego bogactwa przypadków niewypłacalności, jednakże stanowią najczęstszy przypadek spotykany w naszej praktyce.
- spirala długów – stałe zwiększanie stopnia zadłużenia przy niezmienionych dochodach,
- poręczenie za zobowiązanie osoby trzeciej na progu niewypłacalności (zagrożonej niewypłacalnością) bądź już niewypłacalnej,
- poręczenie, zaciągnięcie długu na rzecz osoby całkowicie nieznanej,
- zaciągnięcie zobowiązania z pełną świadomością, że w najbliższej przyszłości dochodu dłużnika ulegną zmniejszeniu na skutek przewidywalnego przejścia na emeryturę bądź zmiany warunków pracy,
- zaciąganie nadmiernych zobowiązań w przypadku dochodów o charakterze sezonowym, okresowym bądź poddanych wyjątkowej niepewności czy nietrwałości, pomimo uznania przez wierzyciela (bank) takiej zdolności za wystarczającą,
- zawarcie umowy w ramach działalności gospodarczej z innym podmiotem o powszechnie uznanej złej renomie i rzetelności płatniczej, jeżeli brak dobrowolnej płatności z jej strony był niemalże pewny,
- rozpoczęcie działalności gospodarczej w oparciu o irracjonalne przesłanki i podjęcie niedopuszczalnego, nadmiernego ryzyka, które było oczywiste pod każdym względem.
Przesłanka ta – skutkująca oddaleniem wniosku o upadłość – ma charakter bezwzględny, a zatem nie istnieje możliwość powołania się na zasady słuszności bądź względy humanitarne celem ich ”przełamania”. Będzie to oznaczać przede wszystkim, że zaciąganie zobowiązań z przeświadczeniem o niemożliwości ich spłaty nawet z przeznaczeniem pozyskanych w ten sposób środków pieniężnych na ochronę zdrowia i życia zostanie uznane za rażąco niedbałe.
No Comments